Hệ thống điện TN-C là gì? Cấu tạo, nguyên lý và rủi ro

Hệ thống điện TN-C là gì?

Tân Tiến Kiến thức chuyên sâu 29/08/2025

Hệ thống điện TN-C

Vì sao nhiều hệ thống điện cũ tại Việt Nam vẫn còn sử dụng TN-C? Đây là cấu hình nối đất tiết kiệm dây dẫn, thi công đơn giản, nhưng lại tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ mất an toàn điện cho con người và thiết bị.

Trong bài viết này, Tân Tiến sẽ phân tích chi tiết cấu tạo – nguyên lý – ưu nhược điểm của TN-C để giúp chủ đầu tư và kỹ sư có cái nhìn đầy đủ trước khi lựa chọn hoặc cải tạo hệ thống điện.

1. Hệ thống điện TN-C là gì?

TN-C (Terre – Neutre Combiné) là hệ thống nối đất hạ thế trong đó:

- Trung tính N của nguồn điện nối đất trực tiếp tại trạm biến áp hoặc máy phát.

- Dây trung tính (N) và dây bảo vệ PE được gộp chung thành một dây duy nhất gọi là PEN.

- Vỏ thiết bị điện được nối trực tiếp vào dây PEN này.

-> Hiểu đơn giản: chỉ có một dây PEN duy nhất vừa mang dòng làm việc, vừa đóng vai trò bảo vệ.

he-thong-dien-tn-c-la-gi — **Hệ thống điện TN-C**

2. Sơ đồ nguyên lý hệ thống TN-C

Giải thích sơ đồ:

- Nguồn: trung tính nối đất tại trạm.

- Tải: chỉ có dây PEN kết hợp cả trung tính và tiếp địa.

- Khi có sự cố, dòng rò quay về nguồn qua PEN → CB ngắt mạch.

- Nếu dây PEN bị đứt → vỏ thiết bị sẽ có điện áp nguy hiểm → rủi ro điện giật rất cao.

3. Nguyên lý hoạt động hệ thống điện TN-C

- Bình thường: dòng điện chạy từ dây pha → tải → dây PEN → về nguồn.

- Khi chạm vỏ: dòng sự cố quay về nguồn qua PEN. CB hoặc cầu chì sẽ ngắt nếu dòng đủ lớn.

- Không thể dùng RCD hiệu quả vì N và PE gộp chung, không tách được dòng rò.

4. Ưu điểm của hệ thống điện TN-C

- Tiết kiệm chi phí: chỉ cần dây PEN, không kéo PE riêng.

- Thi công nhanh chóng: đơn giản cho mạng điện dân dụng cũ.

- CB/cầu chì ngắt nhanh khi sự cố lớn.

5. Nhược điểm và rủi ro hệ thống TN-C

- Nguy hiểm khi dây PEN bị đứt: vỏ thiết bị mang điện, dễ gây giật chết người.

- Không dùng được RCD chống giật.

- Khả năng EMC kém: dễ gây nhiễu cho thiết bị điện tử.

- Không phù hợp lắp SPD chống sét lan truyền .

- Không còn được khuyến cáo trong công trình mới theo IEC và TCVN.

6. Ứng dụng thực tế

Hệ thống TN-C thường xuất hiện trong:

- Nhà ở dân dụng cũ, đặc biệt trước năm 2000.

- Mạng điện hạ thế khu phố, khu dân cư cũ.

- Công trình tạm, hệ thống điện giá rẻ.

- Khi cải tạo hoặc lắp đặt thiết bị chống sét lan truyền , nên chuyển đổi TN-C sang TN-S hoặc TN-C-S để đảm bảo an toàn.

7. So sánh TN-C với TN-S và TT

Tiêu chí	TN-C	TN-S	TT
Nối đất trung tính	✅ Có tại nguồn	✅ Có tại nguồn	✅ Có tại nguồn
Nối đất thiết bị	❌ PEN (N+PE chung)	✅ PE riêng từ nguồn	✅ PE riêng tại tải
Bảo vệ bằng RCD	❌ Không hiệu quả	✅ Hoạt động tốt	✅ Bắt buộc
Mức độ an toàn	❌ Trung bình	✅ Rất cao	✅ Cao
EMC	❌ Kém	✅ Tốt	⚠️ Trung bình
Chi phí	✅ Thấp	❌ Cao	⚠️ Trung bình – cao

Hệ thống điện TN-C tuy có ưu điểm về chi phí và sự đơn giản, nhưng tiềm ẩn nguy cơ điện giật và cháy nổ cao nếu dây PEN gặp sự cố.
Trong xu hướng hiện nay, IEC 60364 và TCVN 9207:2012 không còn khuyến khích TN-C cho các công trình mới
Lựa chọn thay thế phù hợp là TN-S (an toàn cao) hoặc TT (dễ áp dụng trong dân dụng).